باغی سرسبز بر بامی مرتفع، سی طبقه بالاتر از سطح شهر

سازه‌ای فولادی با فرمی خاص، باغ بام «فونیکس» واقع در مرکز شهر ملبورن را قاب گرفته و با ایجاد سایه‌هایی متحرک بر کف موزاییک‌کاری‌شده، فضایی چشم‌نواز پدید آورده است. این فضا با بهره‌گیری از پوشش گیاهی انبوه، کاشی‌کاری سفارشی و حوزه‌های نشیمن تعریف‌شده، باغی قابل سکونت را در ارتفاعی معادل سی طبقه بالاتر از سطح زمین خلق نموده است. این فضای بیرونی مرتفع، نمونه‌ای شاخص از هم‌افزایی میان سازه و منظر طبیعی در طراحی بام‌سبز در ساختمان‌های بلندمرتبه است.

این باغ خصوصی که بر فراز یکی از برج‌های مرتفع در مرکز شهر ملبورن احداث شده، برای دو متخصص شهری طراحی شده که از حومه به بافت مرکزی شهر نقل مکان کرده‌اند. دفتر معماری BENT در طراحی این پروژه، تلاش کرده تا کارکردهای آشنای حیاط مسکونی—شامل حرکت، نشستن و صرف غذا—را در بستری کاملاً در معرض عوامل اقلیمی بازتعریف و بازآفرینی نماید.

با ارتفاعی معادل سی طبقه، باغ فونیکس یکی از مرتفع‌ترین بام‌های سبز شهر ملبورن به‌شمار می‌آید. موقعیت خاص این پروژه، مستلزم بررسی دقیق مسائلی نظیر شدت باد، نحوه زهکشی و انتخاب گونه‌های گیاهی سازگار بوده است. هدف طراحان، فراتر از دستیابی به عملکردهای زیست‌محیطی، خلق فضایی روزمره، کارآمد و لذت‌بخش برای استفاده مستمر کاربران بوده است.

سازمان فضایی این بام به سه حوزه عملکردی مجزا ولی به‌هم‌پیوسته تقسیم شده است: فضای حرکت و گردش، فضای نشیمن و استراحت، و نهایتاً فضای غذاخوری در محیط باز. این بخش‌ها به‌وسیله باکسهایی با گیاهان گل‌دار و معطر مرزبندی شده‌اند که علاوه بر تفکیک فضایی، نقش عناصر بادشکن و نرده را نیز ایفا می‌کنند.

سایه‌بان فولادی طراحی‌شده در بالای باغ، متناسب با عملکرد هر حوزه، دارای فرم متغیر بوده و علاوه بر تأمین سایه و حریم خصوصی، حفاظت از فضا را در برابر تابش مستقیم آفتاب، وزش باد و بارندگی فراهم می‌سازد. این سازه، که در قالب یک سایبان مجسمه‌گون تعریف شده، نقشی کلیدی در ایجاد تعادل میان فرم معماری و عملکرد اقلیمی ایفا می‌کند.

در حالی که بام‌های سبز عموماً به‌واسطه مزایای زیست‌محیطی نظیر افزایش عایق‌کاری حرارتی و مدیریت رواناب مورد توجه قرار می‌گیرند، در پروژه فونیکس تجربه‌ی انسانی و زیست‌پذیری فضا از اهمیت برابر برخوردار است. این باغ با هدف بهره‌برداری مستمر و واقعی طراحی شده و صرفاً به‌منظور دیده شدن از دور ساخته نشده است. بدین ترتیب، پروژه تعریفی جامع‌تر از پایداری ارائه می‌دهد که ابعاد اجتماعی، کیفیت زندگی و امکان زیست در فضای باز را نیز در بر می‌گیرد.

این فضای سبز، که از ساختمان‌های اطراف به‌خوبی قابل مشاهده است، واجد ارزش بصری برای بافت پیرامونی بوده و الهام‌بخش امکان‌پذیری حضور مناظر سبز در بافت‌های متراکم شهری است. از این منظر، باغ فونیکس نه‌تنها در ارتقاء منظر شهری نقش دارد، بلکه چشم‌اندازی از تلفیق اهداف زیست‌محیطی و اجتماعی در طراحی بام‌ها ارائه می‌نماید.

از جمله جزئیات برجسته پروژه می‌توان به ترکیب کاشی‌های موزاییکی با رنگ‌های سبز، زرد، کرم و آبی تیره اشاره کرد که در کنار گیاهان نرم و گل‌دار، بافتی غنی و ریتمی بصری پدید آورده‌اند. کاشت گیاهانی چون رزماری خزنده در فلاورباکس‌های کاشی‌کاری‌شده، نمونه‌ای موفق از هم‌نشینی مصالح سخت و سبزینگی طبیعی است که حس‌وحال عمقی و لایه‌لایه‌ای به فضا می‌بخشد.

نقشه‌ها و مستندات طراحی این پروژه، بینش دقیقی از فرآیند برنامه‌ریزی، سازماندهی و جزئیات اجرایی باغ بام ارائه می‌دهند و می‌توانند به‌عنوان منبعی ارزشمند برای معماران و طراحان منظر در پروژه‌های مشابه مورد استفاده قرار گیرند.